Δημοσιογραφικός λόγος και λέξεις

   «Τί εστί βανδαλισμός;» αναρωτιέται ο κ. Μανδραβέλης στο αντίστοιχο άρθρο του στη Καθημερινή, καθώς ενώ  στα λεξικά ως βανδαλισμός καταγράφεται η «σκόπιμη πρόκληση φθοράς καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, αγαλμάτων, αρχιτεκτονημάτων», στην καθομιλουμένη ο όρος αυτός χρησιμοποιείται με μία πιο ευρεία έννοια που σκοπό έχει να περιγράψει  « τη σκόπιμη καταστροφή, οποιουδήποτε πράγματος». Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά που αποδεικνύουν την τάση της εποχής μας, να συμπεριφερόμαστε με βάση τα στερεότυπα και οι λέξεις να έχουν χάσει πλέον τις έννοιες τους. Από αυτόν τον κανόνα, διότι περί κανόνα πρόκειται, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση ο δημοσιογραφικός λόγος, που όλοι ερχόμαστε σε επαφή καθημερινά και όπως πολλοί υποστηρίζουν, ως ένα βαθμό τα μέσα επικοινωνίας είναι αυτά που δημιουργούν τα στερεότυπα και αλλοιώνουν τις έννοιες των λέξεων.   

    Οι λέξεις είναι ο βασικός παράγοντας στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Η χρήση τους  είναι πολύπλευρη και καθορίζουν την συμβίωση και συνύπαρξη μας με τους υπόλοιπους συνανθρώπους μας στην οργανωμένη κοινωνία. Μέσω των λέξεων εκφράζουμε τα συναισθήματα μας, τις σκέψεις, τις απόψεις, τις αντιρρήσεις μας, λύνουμε διαφορές, ανταλλάσουμε γνώμες, αφηγούμαστε, περιγράφουμε καταστάσεις και γεγονότα. Με τις λέξεις δημιουργείται ο κοινός κώδικας επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, τουλάχιστον όταν αυτές διατυπώνονται με την κυριολεκτική σημασία τους. Τί γίνεται, όμως, όταν οι έννοιες των λέξεων ξεχειλώσουν; όταν η έννοια μιας λέξης γίνεται πιο ευρεία; Άραγε  αυτές οι αλλοιωμένες λέξεις  χρησιμοποιούνται ασύστολα  και από τα μέσα ενημέρωσης, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και έχουν την μεγαλύτερη επιρροή  πάνω στον άνθρωπο και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του; Έχει ο δημοσιογραφικός λόγος ξεφεύγει απόλυτα από τα καθορισμένα πρότυπα;

   Ο δημοσιογραφικός λόγος ορίζεται ως ΄΄ «δημόσιος λόγος», πληροφοριακός, συχνά ιδεολογικά φορτισμένος, πειθαναγκαστικός, επιστημονικός και πιο σπάνια λογοτεχνικός, αποφεύγει τη πολυσημία, είναι ακριβολόγος, σαφής, σύντομος και υπακούει στους κανόνες της κοινωνικά αποδεκτής μορφής της γλώσσα.’’ Ωστόσο, αυτή είναι μια θεωρητική προσέγγιση διότι στη πράξη όποιο μέσο επικοινωνίας και αν χρησιμοποιούμε, πολύ εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι είναι έντονη η χρήση του μεταφορικού  λόγου και οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται με τις ακριβείς τους σημασίες. Πολλές φορές σε στην προσπάθεια τους να εντυπωσιάσουν οι δημοσιογράφοι το κοινό, να κάνουν τις περιγραφές τους πιο παραστατικές και να πείσουν για τα λεγόμενα τους, προσφεύγουν σε παίγνια και κάνουν χρήση μιας πιο ποιητικής γλώσσας. Ονοματικές φράσεις όπως μαύρο/ζεστό χρήμα, τραυματική εμπειρία, κραυγή αγωνίας, αγγελικό πρόσωπο ή εκφράσεις του τύπου «η αστυνομία χτένισε κυριολεκτικά την περιοχή, η υπόθεση καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου» είναι συχνό φαινόμενο  που αποδεικνύουν ότι η κυριολεκτική σημασία των λέξεων είναι αμφισβητούμενη. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως ο δημοσιογραφικός λόγος λόγω τέτοιων στερεότυπων τείνει να μεταμορφωθεί σε λογοτεχνικό και να αφανιστεί το είδος του. Αλλά ,όπως προαναφέρθηκε, τα Μέσα Μαζικής  Ενημέρωσης ασκούν μεγάλη επιρροή στους ανθρώπους και δημιουργούν στερεότυπα, γεγονός που οδηγεί όλους να συμπεριφέρονται  με βάση αυτών, χωρίς να ψάχνουν τις έννοιες των λέξεων.

   Επομένως, αυτό που πρέπει να γίνει για  να μην γίνεται κοινή χρήση μια λέξης για πολλά νοήματα είναι να οριοθετούνται  οι λέξεις και  να τις σκεφτόμαστε πριν τις χρησιμοποιήσουμε, σ΄ αυτό καθοριστικό ρόλο θα παίξουν και τα μέσα επικοινωνίας.